Het nationaal bewustzijn: van vreemdeling tot vernieuwde identiteit

Bewust zijn dat je onderdeel bent van een nationaal bewustzijn levert zoveel interessante en filosofische vragen op. Het nationaal bewustzijn is namelijk nog zo mysterieus. We weten dat het een gedeeld gevoel van nationale identiteit is, maar ook dat er zonder nationaal bewustzijn geen natie of collectief is. Daarnaast zijn we in staat om waar te nemen dat het nationaal bewustzijn constant in ontwikkeling is. Hierdoor kun je zien wat jouw onderdeel in dit geheel is en welke invloed je op de directe) omgeving hebt. Toch is nationaal bewustzijn nog steeds een ongrijpbaar fenomeen waarvan niemand precies weet wat het precies is. Bovendien is het ook nog eens net zo begrensd als dat het grenzeloos is. Sterker nog; het bewustzijn veranderd en overschrijd de door onszelf opgelegde grenzen. Dit gebeurt grotendeels zonder dat we het zelf doorhebben. We zijn immers ook constant bezig met andere lagen in het bewustzijn, zoals bijvoorbeeld ons persoonlijk bewustzijn in verhouding tot ons zelfbeeld.  

Begrenzen en in hokjes denken

Ironisch genoeg kan het daardoor zomaar gebeuren dat je ineens een vernieuwde identiteit hebt. Dat gebeurt er namelijk als je even niet oplet en je laat meeslepen in een nationaal bewustzijn dat niet overeenkomt met jouw eigen bewustzijn. Je kunt dan ineens jezelf niet meer identificeren, maar laat je op allerlei manieren en door allerlei mensen in hokjes stoppen. De kans is bovendien groot dat je daardoor ook jezelf probeert te begrenzen. Het lichaam probeert dit waarschijnlijk op verschillende manieren duidelijk te maken, maar het brein gaat hier dwars tegenin. Het is namelijk menselijk om bang te zijn voor verandering en er alles aan te willen doen om transformatie tegen te gaan. Dat is tevens de reden dat je ook zelf probeert om jezelf in die hokjes te plaatsen. Daar is het immers veilig en ontstaat er bij niemand verwarring. Zo vermijdt je het om naar je intuïtie te luisteren en jezelf over te geven aan iets onbekends. Je weet niet hoe je jezelf kunt uiten naar de buitenwereld, sluit jezelf af en cijfert jezelf weg. Ondertussen vinden heel veel mensen daar iets van en raak je nog meer uit verbinding met alles om je heen.

Een druppel water van de oceanen

Je bent immers niet in je kracht gaan staan, maar aan de andere kant daarvan en handelt uit schuld. Een logisch gevolg daarvan is dat jezelf verloren voelt omdat je geen houvast meer kunt vinden, in jezelf of je omgeving. Je bent namelijk niet alleen een individueel wezen met een eigen pad in het leven, maar ook onderdeel van een collectief dat constant in beweging is. Het is belangrijk om dat verschil te kunnen zien. Toch kun je tegelijkertijd niet anders dan proberen om met de golven van het leven mee te gaan: soms ruig en stormachtig, maar ook regelmatig kabbelend en rustig. Metaforisch gezien zijn we namelijk slechts een druppel water van de oceanen. Vergeet echter niet dat er zonder druppels water geen meren, rivieren of zeeën en dus ook geen oceanen. Bovendien zou er ook geen hagel, regen, sneeuw en ijs (sterker nog: geen leven) meer zijn. Als je probeert om transformatie tegen te gaan zal je dat allemaal niet kunnen waarnemen en blijf je onnodig lang een druppel water in de zee.  

Erkenning en herkenning

Uiteindelijk zal je lichaam het namelijk alsnog van je overnemen en om je op de plek te brengen waar je moet zijn. Ik heb dat zelf meegemaakt. Lange tijd voelde ik het al aankomen, maar ik zag het niet in. Tot mijn lichaam ineens echt: ‘hee, ho, stop’ zei! Ja echt, precies in die volgorde. Eerst had ik het gevoel dat ik geen zuurstof meer binnenkreeg. Bij ‘ho’ deed iedere cel in mijn lichaam ontzettend veel pijn en bij ‘stop’ was ik uitgeschakeld. Helaas kon ik nog wel nadenken en bedacht ik mezelf daarom de meest vreemde dingen. Uiteindelijk had ik zelfs bedacht dat ik misschien wel een ziekte had waarbij mijn hersenen en/of zenuwen werden aangetast zonder dat de buitenwereld dit zou kunnen opmerken. Dat is misschien een beetje overdreven, maar het scheelde niet veel. Gelukkig bleek het uiteindelijk slechts een burn-out te zijn. Puur omdat ik simpelweg niet meer kon. Een bijzondere emigrant zei tijdens een toevallige ontmoeting- die precies plaatsvond op een moment dat ik het nodig had: ‘vergeet niet waar je vandaan komt en blijf zijn’.

Een ‘reverse culture shock’

Ik weet niet precies waar hij de stoutmoedigheid vandaan haalde, maar hij stelde vragen waarop alleen ik het antwoord diep in mijn hart kon vinden. Ruim drie uur lang nam hij de tijd voor me. We spraken we over cultuur, geschiedenis en politiek, maar ook over de moeilijkheden waar ik tegenaan loop sinds ik weer in Nederland ben. Het was een verademing om iemand tegen te komen die me begrijpt. Iemand die op zijn manier hetzelfde heeft ervaart en snapt wat ik voel en bedoel. Dit gaf me bovendien een zetje in de goede richting. Ik vind het moeilijk om uit te drukken, maar een ‘reverse culture shock’ is soms bijzonder moeilijk. Dat heeft te maken met het dagelijks leven in een maatschappij die lijkt te zijn vastgelopen in eigen regels en wetten, maar ook normen en waarden. Ondertussen probeer je daarin een passende plek te vinden, maar wordt je overspoeld door alles dat er op je afkomt.  De momenten waarop je echt loslaat van de stroming kom je pas tot dit soort inzichten komt en beseft je dat je meer bent dan je denkt! Hoewel ik in theorie ‘gewoon een Nederlander ben’, is de praktijk heel anders. 

Nationaal bewustzijn blijft mysterieus

Ik ben inderdaad een vreemdeling! Toen ik samen met mijn partner naar Nederland kwam, verwachtte ik een soort van utopisch land waarin je mag zijn wie je bent. Daarentegen werd ik geconfronteerd met bestaansrecht op manieren en door mensen waarvan ik niet eens wist dat het überhaupt mogelijk was. Dat verwarde mij ontzettend. Immers, met mijn paspoort word ik vrijwel overal op de wereld geaccepteerd. Ik vond het dus vreemd dat dit niet gebeurde in het land dat dit paspoort aan mij gaf. Onbewust dacht ik daarom dat ik Nederland ook de schuld van al mijn problemen mocht geven en dat ging best een tijdje goed. Want weet je, dit land is ook gewoon echt best wel k.. af en toe! Datzelfde gevoel ervaarde ik echter ook op mijn werk en in de rest van de maatschappij. Nu begrijp ik dat sommige dingen heel normaal zijn om tegenaan te lopen, zeker als je ergens als vreemdeling verblijft. Ik kan het niet beter omschrijven dan met deze quote van Orhan Parmuk, een Turkse schrijver: 

“National consciousness is truly a miraculous thing. When I am not in Turkey I feel even more Turkish than in Istanbul. But when I’m home my European side becomes more apparent”.

Stormen zorgen voor balans

Geen enkele vorm van bewustzijn is alleen van jou want het fungeert tegelijkertijd (onbewust) ook als (af)spiegel(ing) naar de omgeving. Dit maakt het zo ongrijpbaar en onbegrijpelijk. Eigenlijk doet het er namelijk helemaal niet toe wie je bent, waar je vandaan komt en wat je wilt zijn. Je bent slechts een reactie op de omgeving waar je onderdeel van bent. Voor jou kan dat volkomen logisch zijn, maar in de praktijk werkt het helaas niet zo. Hetzelfde is namelijk ook waar: zonder culturen, religies, gebruiken, normen, waarden en taal kun je namelijk niet zijn wie je bent. Vergeet dus niet waar je vandaan komt en besef dat je meer bent dan slechts een druppel water. Wees tegelijkertijd slechts een druppel water die zichzelf overgeeft aan de golven en kabbelend en rustig meebeweegt. Alleen zo kun je genieten van alle vormen die je kunt zijn en het mooiste van het leven aanschouwen.  Stormen zijn slechts nodig om balans te brengen. Iedereen heeft namelijk een plek om te zijn: overal is water nodig.

Surf de golven die jij wilt

Het is jouw taak om een andere golf te pakken als je jezelf in een heftige storm bevindt. Het was van mij bijvoorbeeld ronduit arrogant van mij om te denken dat ik terug zou kunnen keren naar een land waar mijn origine zich überhaupt niet bevindt en ik ook nog eens bijna de helft van mijn leven niet heb doorgebracht. Hoe durfde ik eigenlijk verwachtingen te hebben? Datzelfde was van toepassing op mijn werk en een groot deel van de omgeving waarvan ik onderdeel probeerde uit te maken. Het is prima om soms om een hoge golf mee te surfen en een nieuwe uitdaging aan te gaan, maar niet als het aan het stormen is. We weten namelijk allemaal dat er steeds meer druppels water nodig zijn om een golf te laten groeien, maar dat storm nooit blijvend is. Laat jezelf dus niet eindeloos meeslepen. Vergeet  ookniet hoe leuk het kan zijn om af en toe een bommetje te doen. Ik heb gelukkig geleerd dat het oké is om je eigen weg te gaan. Zo kun je tranformeren om alle lagen van bewustzijn te kunnen ervaren. Golven kun je immers niet veranderen, dat kan alleen als alle druppels water in dezelfde richting gaan.